Περιγραφή ανισότητας
Η έλλειψη εργατικών χεριών στη Ζαγορά αναδεικνύει μια σειρά από διανεμητικές αδικίες που πλήττουν κυρίως τους μικρούς και λιγότερο ανθεκτικούς παραγωγούς σε ημιορεινές περιοχές. Η περιοχή βασίζεται σχεδόν αποκλειστικά σε χειρωνακτική εργασία για την καλλιέργεια, συγκομιδή και φροντίδα των δέντρων, λόγω του έντονου αναγλύφου και της αδυναμίας εκμηχάνισης. Αυτό σημαίνει ότι η διαθεσιμότητα και το κόστος της εργασίας είναι κρίσιμοι παράγοντες για τη βιωσιμότητα της τοπικής γεωργίας. Παράλληλα, στη Ζαγορά παραδοσιακά καταβάλλεται υψηλότερο ημερομίσθιο σε σχέση με άλλες παραγωγικές περιοχές, αυξάνοντας περαιτέρω το κόστος παραγωγής. Ενώ παλαιότερα οι ανάγκες καλύπτονταν κυρίως από Αλβανούς εργάτες, οι οποίοι σταδιακά ενσωματώθηκαν, έγιναν μέλη του Συνεταιρισμού και απέκτησαν εξειδίκευση, σήμερα η προσφορά έχει μειωθεί, γεγονός που δημιουργεί κρίση συνέχειας και απώλεια τεχνογνωσίας, χωρίς να υπάρχει αποτελεσματικός μηχανισμός αντικατάστασης. Τα παιδιά των μεταναστών που εντάχθηκαν στις τάξεις της τοπικής οικονομίας δεν συνεχίζουν την αγροτική εργασία, ενώ οι πολιτικές εισαγωγής εργατών από τρίτες χώρες αγνοούν την ανάγκη για εξειδίκευση σε χειρισμούς όπως το κλάδεμα, το ράντισμα και η συγκομιδή. Αυτή η έλλειψη εργασίας, συνδυασμένη με το αυξημένο κόστος και την απομακρυσμένη θέση του χωριού, πλήττει δυσανάλογα όσους δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να ανταπεξέλθουν ή να διατηρούν σταθερό δίκτυο εργατών. Έτσι αναπαράγονται οι δομικές ανισότητες στην αγροτική παραγωγή και δημιουργείται πρόσφορο έδαφος για ενίσχυση της θέση των ισχυρότερων παικτών έναντι των μικρότερων, καθώς μπορούν να κλείσουν τον πεπερασμένο αριθμό εργατών με αυξημένο κόστος.
Απόσπασμα απομαγνητοφώνησης
«-Το ζήτημα της χειροσυλλογής τέλος πάντων, προβλήματα με τα εργατικά χέρια, εργάτες, υπάρχουν;
-Πολλά.
-Πριν κάποια χρόνια…
-Πάντα υπήρχαν.
-Αρχικά, αλλά μετά κάποιο διάστημα μετά έχει ομαλοποιηθεί. Τώρα πάλι έρχεται, υπάρχουν προβλήματα.»
«-Τελευταία χρόνια υπάρχει πρόβλημα και με τους Αλβανούς
-Καλά, για τους Έλληνες δεν τους συζητάμε. Για τους Έλληνες δεν το συζητάμε. Οι Έλληνες θα πάνε στα νησιά, θα περιμένουν τα επιδόματα, θα μείνουν στις καφετέριες δεν ξέρω τι θα κάνουν.
-Δεν πάνε στα νησιά για διακοπές όμως…
-Κατά κύριο λόγο είναι μετανάστες, φαντάζομαι ότι μετά από προηγούμενα χρόνια ήταν Αλβανοί…
-Αλβανοί είναι ακόμα.»
«-Κοιτάξτε τώρα, έχει παρέλθει και μια γενιά κι από αυτούς. Δηλαδή, οι πρώτοι ήρθαν το 92, το 91-92, και τώρα είναι τα παιδιά τους πίσω, τα οποία παιδιά δεν ακολουθούν την πορεία των γονέων. Καταλαβαίνετε, έχουν μείνει οι παλιοί τώρα εδώ, οι οποίοι σιγά σιγά φεύγουν. Και ξέρουν κι όλοι που λέει, όλοι που είναι εδώ, όπως είπατε, είναι χρόνια πολύ έχουν μάθει πώς να δουλεύουν καλά.
-Είναι εξειδικευμένοι εργάτες, ναι.
-Είναι εξειδικευμένοι εργάτες και κάποιοι έχουν μπει στον τομέα της παραγωγής. Τα τελευταία χρόνια, λόγω διάδοχης κατάστασης, λόγω…
-Έχουν αγοράσει χωράφια, κάποιοι άλλοι δουλεύουν. Έχουν ενσωματωθεί.»
«- Με τις διατάξεις τώρα που προωθεί η κυβέρνηση να φέρουν εργατικά χέρια από τρίτες χώρες, εσάς θα σας εποφελούσε κάτι τέτοιο;
-Το ακούμε και είναι και θέμα εξειδίκευσης, όσο και να ακούγεται, όχι διάκριση τώρα, αλλά οι Αλβανοί ανταποκρίθηκαν πιο πολύ, έγιναν γνώστες. Τώρα κάποιοι άλλοι… κάποιος άλλος λαός, δεν ξέρω αν θα μπορούσαν να ανταποκριθούν. Δείχνουν ότι είναι σκληρός λαός.
Υπάρχουν τομείς, τώρα η φράουλα Μανωλάδας, ξέρω εγώ, που απασχολεί Μπαγκλαντές και Πακιστάν, αλλά είναι άλλη…
-Άλλη καλλιέργεια. Άλλη καλλιέργεια.
-Ίσως, ή στις ελιές, ξέρω εγώ…
Εδώ, γύρω στο 1990, είχαν έρθει Αιγύπτιοι κάποια χρόνια, δουλέψαν κάποια χρόνια, μετά φύγανε. Ήρθαν οι Πολωνοί μετά, δεν μπορέσαν να στεριώσουν.
-Πολωνοί, Σέρβοι, Σέρβοι… Μόνο οι Αλβανοί μείναν…
-Αλλά είναι και θέμα εξειδίκευσης στο να έχουν μάθει τη δουλειά, είτε τη συλλογή, είτε το κλάδεμα, είτε να ψεκάσεις, απαιτεί μια εξειδίκευση που…
-Επενδύσαν στον τόπο.»